Monday, September 5, 2011

Q&A


Q (Pham Ngoc Chan): "Thầy cho em hỏi về ý này trong bài phỏng vấn NHNN :
"Thống đốc cho rằng NHNN có thể điều hòa lượng tiền trong nền kinh tế nhằm giảm lãi suất.
NHNN có thể tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng tiền đồng hoặc phát hành trái phiếu nhằm rút lượng tiền về sau đó sử dụng số tiền này nhằm tái cấp vốn cho một số ngân hàng thiếu vốn. Như vậy, về mặt tổng thể, lượng tiền trong nền kinh tế không tăng nhưng tiền từ ngân hàng dư thừa vốn sẽ chuyển sang ngân hàng thiếu vốn.


Em thắc mắc về lãi suất TCV(14%) cao hơn vay liên ngân hàng (12-15%) ky hạn 1 năm thì sao ngân hàng thiếu vốn k vay ngân hàng nhiều vốn mà NHNN p trực tiếp thu hút tiền về và đưa cho ngân hàng thiếu...nếu vậy sẽ có tiêu cực và mà NHNN phải chịu lãi TPCP lên gánh nặng nợ trong khi đây là việc sống còn của NH."

A: Việc ngăn cản NHTM sử dụng vốn từ các nguồn khác nhau cho vay là một sai lầm của NHNN và trái với thông lệ quốc tế (tôi đã dẫn link một bài của WSJ trên Google+ cách đây 1-2 tuần). Bởi vậy nghịch lý mà bạn chỉ ra bên trên chỉ có ở VN và câu trả lời đơn giản là NHNN không cho phép/hạn chế các NHTM vay lẫn nhau rồi cho vay thương mại. Đáng tiếc là thay vì cải tổ cách thức quản lý này thì NHNN lại đưa ra một chính sách mà mình là "trung gian" luân chuyển vốn giữa các NHTM đang thừa hoặc thiếu vốn. Đây có thể là "rơi rớt" của tư tưởng bao cấp thời trước, nhưng cũng có thể là biểu hiện của việc NHNN chưa thực sự hiểu vai trò của mình trong một hệ thống tài chính hiện đại hoặc có thể NHNN "yếu nên sợ ra gió".

Về vai trò của ngân hàng trung ương (CB) trong một hệ thống tài chính hiện đại tôi đã đề cập đến vài lần trên blog này, nhưng nhân tiện đây xin nhắc lại cho rõ. Nguyên thủy một CB có chức năng lender of last resort (LOLR), nghĩa là nơi mà các NHTM có thể đến gõ cửa khi bị thiếu hụt thanh khoản ngắn hạn nhưng bản chất balance sheet của họ vẫn solvent (equity > 0). Chức năng LOLR thực ra là một phần trong chức năng đảm bảo hệ thống thanh toán quốc gia ổn định (bao gồm những hoạt động khác như clearing cho các NHTM, quản lý dự trữ ngoại hối quốc gia, giám sát mức độ an toàn của các NHTM...). Các CB đầu tiên ra đời ở châu Âu hơn 100 năm trước khi các nước này vẫn sử dụng bản vị vàng nên chức năng phát hành tiền và chính sách tiền tệ gần như không đáng kể. Chỉ sau khi các nước phát triển chuyển hoàn toàn sang fiat money (post Bretton Woods) thì chính sách tiền tệ mới trở thành tâm điểm của các CB. Tôi sẽ không nói thêm về chính sách tiền tệ trong entry này.

Bên cạnh các công cụ điều hành chính sách tiền tệ, các CB trên thế giới thường có một/vài công cụ phục vụ cho chức năng LOLR (vd discount window của Fed, marginal lending của ECB, liquidity facilities của RBA). Nguyên tắc chung của các công cụ này là CB cho các NHTM vay với lãi suất cao hơn lãi suất mục tiêu của chính sách tiền tệ, nghĩa là đây là một hình thức "phạt" những NHTM không quản lý thanh khoản tốt nhưng vẫn tạo điều kiện cho họ vượt qua khó khăn thanh khoản nhất thời (bởi vậy mới gọi là "last resort"). Cũng chính vì vậy nên những công cụ này thường có thời hạn rất ngắn, vd RBA của Úc có liquidity facility chỉ cho vay trong ngày, còn với đa số các CB khác phổ thông hơn là cho vay overnight. Việc đặt lãi suất cho vay trợ giúp thanh khoản cao và chỉ cho vay rất ngắn hạn là một thông điệp của CB rằng đây chỉ là công cụ giúp các NHTM quản lý thanh khoản tạm thời chứ không phải là một nguồn vốn họ có thể sử dụng để cho vay thương mại.

Nói rộng hơn các CB không có chức năng tạo hay phân bổ nguồn vốn cho nền kinh tế, đây là chức năng của thị trường. Việc NHNN đang tìm cách "điều hòa" nguồn vốn giữa các ngân hàng vừa sai chức năng vừa tiếp tục né tránh không thực hiện chức năng LOLR hầu như đang bị bỏ ngỏ. Đáng ra những công cụ như cho vay tái cấp vốn hay tái chiết khấu phải dùng để trợ giúp thanh khoản, NHNN đã và đang sử dụng như một nguồn vốn cho các NHTM.  Có lẽ hiện tại NHNN chỉ có một công cụ duy nhất là cho vay thấu chi qua đêm (overdraft) là có tính chất LOLR. Nhưng đó là trên danh nghĩa, trên thực tế thì những yêu cầu kỹ thuật/thủ tục của công cụ này làm cho nó trở nên vô nghĩa với các NHTM (không rõ lâu nay có ngân hàng nào được sử dụng công cụ này hay không).

Vấn nạn chạy đua lãi suất huy động giữa các NHTM xét trên quan điểm điều hành vĩ mô là do NHNN không thực hiện tốt/đúng chức năng LOLR của mình trong khi làm méo mó thị trường tài chính bằng những qui định quản lý rủi ro không phù hợp. Thay vì đề ra hàng loạt những biện pháp hạn chế maturity mismatch, trần tín dụng, cấm luân chuyển vốn giữa các nguồn khác nhau để cho vay thương mại, NHNN chỉ cần quản lý bằng một công cụ duy nhất là các loại capital asset ratio (tốt nhất theo chuẩn của Basel III). Đồng thời thực hiện đầy đủ chức năng LOLR mà Walter Bagehot đã chỉ ra cách đây hơn 100 năm: lend freely to illiquid but solvent institutions, with a punitive interest rate.


9 comments:

  1. Cảm ơn anh Giang đã làm rõ một số chức năng của CB. Nhưng tôi nghĩ ở VN mọi thứ quá khó khăn. SBV có thể nắm được "khung" quản lý này, nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Không thể dẹp bỏ hết rồi làm lại từ đầu. Trong khi nếu hiện tại mà thực hiện nhưng "chuẩn" như trên, những phát sinh khác có thể còn lớn hơn, ví dụ thời gian không cho phép, lạm phát cao, sức chịu đựng của doanh nghiệp và hệ thống ngân hàng,...
    Cơ chế truyền dẫn của CSTT hiện tại ở VN là rất kém. SBV có vẽ như đang mò mẫm "vá" từng lỗ thủng một theo kiểu đối phó(theo từng thời kỳ: thịnh vượng, suy thoái,...)nhưng...
    Cảm ơn những bài viết của anh.

    ReplyDelete
  2. Có anh Giang ạ
    Việc cho vay này quan trọng và thực hiện thường xuyên . trước đây chưa áp dụng IT nên thực hiện thủ công qua Trung tâm giao hoán gọi là Cho vay bù trừ thiếu hụt thanh khoản với lãi suất qua đêm. Nay có hệ thống thanh toán bù trừ và các NH luôn theo dõi đảm bảo đủ số dư tiền gửi thanh toán tại NH NN, thiếu vay ngay . Và quy định 1 số chế tài khi vi phạm.

    ReplyDelete
  3. @Nghiatq: Tôi biết phê phán dễ hơn làm cụ thể, sẽ có rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, chắp vá đã đành, tôi có cảm giác NHNN đang đi theo chiều ngược lại thay vì tìm cách cải tổ từ từ để hướng đến một central bank đúng nghĩa.

    @Anonymous: Cám ơn bác đã cung cấp thông tin. Tôi thì được một CEO của một NHTM cho biết họ chẳng mấy khi vay overdraft được vì NHNN yêu cầu phải nộp đơn xin vay trước 3pm, trong khi các ngân hàng chỉ có thể cân đối sổ sách sau 5pm nên trừ khi có thiếu hụt thanh khoản nghiêm trọng họ chẳng thể nào biết được cần vay bao nhiêu vào 3pm. Có thể sau khi áp dụng IT như bác cho biết tình hình sẽ cải thiện hơn chăng?

    ReplyDelete
  4. Anh Giang nói thế là đúng quá rồi, tuy nhiên, nếu VN CB làm như vậy thì đâu giải quyết được vấn đề tài chính hiện tại.

    Theo tôi, vấn đề kinh tế tại VN hiện tại cũng là vấn đề kinh tế của mọi quốc gia mọi thời thôi: lạm phát và phát triển. Vì phát triển, phải làm doanh nghiệp sống, tức là phải hạ thấp lãi suất để hà hơi cho DN. Nhưng làm thế thì lạm phát sẽ tăng cao.

    Chỉ trách VN CB là hình như các bác không dứt khoát cho lắm, trong ngắn hạn mà các bác cũng lừng khừng, lúc nghiêng về cái này, lúc nghiêng về cái kia (chính sách CB trước và sau khi anh Bình lên)

    Thực ra cũng không hiểu nổi là CP VN muốn gì nữa, trong vài tháng tới thôi, nhưng hình như là chưa biết phải cứu DN hay cứu ND đây ?

    ReplyDelete
  5. Gửi anh Giang 1 tin vui là công cụ thấu chi của NHNN đang hoạt động khá tốt. Theo 1 nguồn tin gần nhất thì chỉ có 2 trong nhóm G12 là có thấu chi Dương. Xem ra các NHTM đang sử dụng khá tốt công cụ đấy chứ nhỉ?

    ReplyDelete
  6. Anh Phương có thể cho biết rõ hơn các văn bản quy định về công cụ này được không, anh cho số công văn là được.

    Cần nghiên cứu kỹ lại công cụ này, vì đây, nếu thực tế chỉ có G12 nhận được thì chính là sự "đá chui" bất bình đẳng của NHNN trong việc điều hành chính sách "minh bạch".

    Anh cho thông tin sớm nhé.

    Cám ơn anh nhiều.

    ReplyDelete
  7. Gửi anh Sơn, anh có thể tham khảo ngay trên trang web của NHNN. Ngay trong mục Chính sách tiền tệ.
    Hôm nay bác Bình nhà mình quyết định chỉ dùng SJC là công cụ duy nhất - vàng nhà nước. Rất hy vọng anh Giang có thể viết 1 bài phân tích về vấn đề này.

    ReplyDelete
  8. @Phuong Bui: Cám ơn bạn đã alert thông tin. Tôi vừa vào check website của NHNN thì thấy qui trình cho vay thấu chi đã được thay đổi, bỏ điều kiện các tổ chức tín dụng phải làm đơn xin trước 3pm hàng ngày. Từ giờ trở đi công cụ này đúng là một dạng standby facility cho những ngân hàng nào muốn overdraft, chỉ cần có tài sản thế chấp và hạn mức được duyệt trước. Đây là một cải cách đáng khen của NHNN vì như vậy công cụ này mới có ý nghĩa.

    Có điều tôi không hiểu bạn nói 2 trong số G12 có thấu chi dương nghĩa là gì. Overdraft balance là số tiền một standby facility cho khách hàng vay, cho nên nó hoặc bằng không (khách hàng không bị overdraft) hoặc âm (khách hàng vay overdraft) chứ tại sao lại dương? Hay ý của bạn là reserve balance của các ngân hàng thương mại? Nhưng nếu vậy thì vô cùng nguy hiểm vì trong G12 mà chỉ có 2 ngân hàng có reserve balance dương, nghĩa là 10 ngân hàng còn lại bị âm và phải vay overdraft?

    ReplyDelete
  9. Nếu em hiểu đúng thì đó là Thông tư 17/2011/TT-NHNN quy định về cho vay có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đối với tổ chức tín dụng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành, đúng không ah.

    Nói về biện pháp này một chút, anh Giang giải thích hộ về việc vay này, em thấy hơi kỳ kỳ: NH A cho NH B vay, giấy chứng nhận cho vay này có thể thế chấp để vay tại NHNN, như vậy, nếu hệ thống NH A, B, C có 1 tỷ sẽ nhân được thành 2 tỷ qua công cụ này.

    "Điều 8. Giấy tờ có giá được cầm cố
    1. Tiêu chuẩn giấy tờ có giá được cầm cố:
    a) Được phép chuyển nhượng;
    b) Thuộc sở hữu hợp pháp của tổ chức tín dụng đề nghị vay;
    c) Có thời hạn còn lại tối thiểu bằng thời gian vay;
    d) Không phải là giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng đề nghị vay phát hành.
    2. Danh mục, thứ tự ưu tiên các giấy tờ có giá được sử dụng cầm cố vay vốn và tỷ lệ giữa giá trị giấy tờ có giá và số tiền vay cầm cố tại Ngân hàng Nhà nước do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định trong từng thời kỳ"

    Mà việc hạch toán giữa các ngân hàng với nhau, nếu có thỏa thuận từ 02 phía sẽ rất dễ dàng "khống". Vậy công cụ này bản chất là gì, thực tế nước ngoài như thế nào hả bác ?

    Xin bác nào có kiến thức tốt giải thích hộ em với. Cám ơn các bác nhiều.

    Văn bản: http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/!ut/p/c5/hY7BcoIwEIafxSfIGiLgMWRDEgooRClyYXB0HJkiHBxsffrSmR6q0053j99-_7-kItNemvF8aq7n_tK8kZJUbi0U18yLAVYal2D86CXezNdOYdnEdz-4ijIBRkXWZ8EcABb_2K-kBFbb1h-Sj2sZ38W4ae8WEpS3FMV7gsJJ0v36UOTbgAco2r6bnOoh9ZfOLw5_DIcn__GrSH1zQLb0wgUDFVIPzCqXmeVIqXRJqvvuSHak8uqQcpeGmgKkDMEwLHQWSAemq6HbjoPMfcNns088uiXi/dl3/d3/L0lDU0lKSmdwcGlRb0tVUm9na0tDbEVLQ2xFQSEvWUtVSUFBSUlJSU1NSUNLQ0VBQUlBQ0dJS0FHSU9CSkJKT0JPSUlJRk5ETkRGTkxITEhGTEFBISEvNEMxYjlXX05yMGdDVWd4RW1SQ1V3MXYwZ2pFU1pFSlRDa3lTQ2xFIS83X0YyQTYyRkgyMDBONEQwSTREVkhRQkUzMEU2L1dOMUJhMTQ0MDAwMjMvMTg0MDExNDUwNjc0L2JmX2FjdGlvbi9fZ2VuX2NhbGxfQUxEZXRhaWxWQi9ZTjFCYTE0NDAwMDI0LzQyMzA!/

    ReplyDelete

Note: Only a member of this blog may post a comment.