Exploitation II

Cách đây hơn chục năm, một thầy giáo của tôi nói rằng chủ nghĩa tư bản đã phát triển lên một mức rất tinh vi. Nếu trước kia các chủ đồn điền phải dùng gậy ba-tong để bóc lột công nhân bản xứ, bây giờ việc bóc lột diễn ra ở tầm mức quốc gia. Ông lấy ví dụ là thời 70-80 Nhật đã mua rất nhiều tài sản ở Mỹ, kể cả trái phiếu chính phủ vì Nhật có thặng dư mậu dịch lớn với Mỹ như TQ bây giờ. Thế rồi năm 1985 Mỹ đã buộc Nhật phải ký vào Plaza Accord để đồng Yen lên giá hơn 50% so với đồng USD. Điều này tương đương với tất cả các khoản đầu tư trước đây của Nhật vào Mỹ bị mất giá hơn một nửa, cũng có nghĩa là Mỹ đã "bóc lột" Nhật một cách trắng trợn bằng cách "quịt" 50% số nợ với Nhật.

Hơn 20 năm sau, TQ đã thế chân Nhật trở thành "chủ nợ" lớn nhất của Mỹ. Có điều những nỗ lực của Mỹ trong suốt giai đoạn 2000-2006 không làm TQ nhượng bộ và đồng Yuan chỉ được thả lỏng một phần và cho lên giá từ từ so với USD 2 năm gần đây. Điều đáng nói là dù đồng yuan đã bắt đầu lên giá, thặng dư mậu dịch của TQ với Mỹ vẫn tiếp tục gia tăng và những số liệu gần đây cho thấy gần như toàn bộ thâm hụt ngân sách của Mỹ đều được tài trợ từ nguồn này. Hiện tại dự trữ ngoại hối của TQ đã vượt gần $2 trillion. Thử tưởng tượng nếu Mỹ thành công trong việc làm USD mất giá khoảng 50% so với đồng yuan như đã làm với Nhật năm 1985, số tiền TQ bị "quịt" sẽ tương đương với 10 năm GDP hiện tại của VN.

Vậy tại sao TQ không chuyển dự trữ ngoại tệ của mình sang các đồng tiền khác hay vàng? Vấn đề là bản thân TQ muốn giữ tỷ giá của đồng yuan với đồng USD cố định vì Mỹ là thị trường quan trọng nhất. Nói theo nhiều nhà kinh tế thì TQ đã "hối lộ" cho dân Mỹ để họ tiếp tục mua hàng của TQ thông qua chính sách tỷ giá. Cái lợi mà TQ được trong ván bài kinh tế này không phải là $2 tr dự trữ ngoại tệ mà TQ biết sẽ mất một phần trong tương lai. Mục tiêu của TQ chính là tăng trưởng kinh tế, đây là điều cần thiết để TQ giữ xã hội ổn định và là phương tiện để đạt được các mục tiêu chính trị khác. Có nghĩa là TQ chấp nhận sẽ bị quịt nợ trong tương lai, hay nói cách khác sẵn sàng để Mỹ "bóc lột".

Không chỉ bị "bóc lột" vì khoản cho vay của mình sẽ mất giá trị khi đồng yuan lên giá, người dân TQ hiện tại còn đang bị bóc lột trên một khía cạnh khác. Họ buộc phải giảm tiêu dùng và tăng tiết kiệm cá nhân vì chính sách quản lý vĩ mô méo mó của chính phủ TQ. Mỗi đô la thêm vào dự trữ ngoại tệ quốc gia của TQ đều có đóng góp của những công nhân TQ làm việc trong các xí nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu. Bên cạnh đó mọi người dân TQ đều phải giảm tiêu dùng các loại hàng hóa nhập khẩu vì chính sách tỷ giá thấp của chính phủ. Họ đang bị "bóc lột" gián tiếp mà chưa chắc đã đồng ý.

Năm 1985, Reagan và Volcker đã ép buộc thành công Nhật chấp nhận đồng Yen lên giá để giải quyết các imbalances của Mỹ. Bush và Greenspan đã không làm được như vậy với TQ, để rồi cuộc khủng hoảng hiện tại nổ ra. Tất nhiên người Mỹ phải chịu hậu quả đầu tiên, nhưng không ai tiên liệu được cuộc khủng hoảng này sẽ dừng lại ở đâu. Nếu khoảng tháng 9-10/2008 trung tâm động đất ở Mỹ thì hiện tại nó đã chuyển sang các nước Đông Âu, và nhiều người dự báo nó sẽ đi dần sang phía Đông. Có thể TQ sẽ trắng tay trong ván bài kinh tế vẫn "chơi" lâu nay. Ngược lại nếu TQ skillful enough và may mắn, họ sẽ xoay chuyển được global geopolitical landscape theo một hướng mới. Đó có lẽ là bản chất dân tộc TQ, sẵn sằng nhin ăn nhịn mặc, bị bóc lột khinh rẻ trong thời gian dài để vùng lên đúng lúc. Có điều chiến lược này rất rủi ro và người lãnh đạo phải sẵn sàng hi sinh welfare của cả dân tộc trong một (vài) thế hệ để có được cơ hội "thắng làm vua".

Update (13/02/09): Luo Ping, giám đốc Ủy ban Giám sát ngân hàng TQ, thừa nhận TQ không có lựa chọn nào khác ngoài việc mua US treasuries cho dự trữ ngoại tệ của mình dù biết rằng USD sẽ mất giá.

Update (26/03/09): David Merkel cũng cho rằng TQ sẽ mất một phần dự trữ ngoại tệ của mình vì USD sẽ mất giá sau hàng loạt các chính sách bailout và stimulust của Mỹ. Nhưng đó là cái giá phải trả cho forced industrialization.