Partnership II

Cách đây 5-6 năm, giới đầu tư Úc đã có một cuộc tranh luận khá căng thẳng về việc có cho phép ASX (Austrialn Stock Exchange) được phép cổ phần hóa và listed trên chính nó hay không. Trong số các lập luận chống lại việc cổ phần hóa, vấn đề incentives đã được tranh luận khá nhiều. Lập luận này cho rằng ASX, khởi thủy vốn là một partnership của các công ty brokers, nếu được cổ phần hóa và listed sẽ trở thành một công ty trách nhiệm hữu hạn. Khi còn là partnership, liabilities của ASX bao gồm toàn bộ equity của tất cả các thành viên. Sau khi chuyển thành "trách nhiệm hữu hạn" liabilities sẽ chỉ giới hạn trong số equity của ASX. Nếu liabilities của ASX bị giới hạn như vậy, và nhất là khi ASX được listed nên sẽ chịu nhiều sức ép về stock price, thì ASX có thể sẽ có những chính sách hoặc hành vi quá rủi ro không vì lợi ích của các thành viên nữa mà chỉ vì mục đích làm stock price tăng.

Lập luận này cũng áp dụng cho các broker và các investment banks mà có lần tôi đã thảo luận ở đây. Yves Smith (naked capitalism) cho biết trước thập kỷ 70 NYSE cũng có qui định không cho phép các thành viên của mình listed. Thời kỳ đó các công ty chứng khoán và các investment banks đa phần là partnership chứ không phải limited liabilities. Ngay cả hiện tại một số công ty chứng khoán nhỏ vẫn đem cái status là partnership ra để đi marketing cho mình. Coi đây là bằng chứng cho sự trung thực và đặt quyền lợi khách hàng lên trên hết. Nhiều văn phòng luật sư và accountant nhỏ cũng dùng chiến thuật này.

Cũng theo Yves Smith, sau khi chuyển từ partnership thành limited liabilities Goldman Sachs đã thay đổi hoàn toàn cách thức kinh doanh. Cụ thể là đã trở nên rất aggresive và risk-taking vì lúc này thua lỗ của công ty chỉ còn giới hạn trong phần equity mà thôi. Tỷ lệ leverage của Goldman Sachs và các investment banks khác đã tăng lên rất nhiều. Cho đến trước cuộc khủng hoảng này bùng phát tỷ assets/equity thường vượt 50-60 lần.

Nếu sắp tới đây mô hình limited liabilities không phù hợp nữa, rất có thể các brokers và thậm chí cả stock exchange (như ASX) sẽ mua gom tất cả stock của mình trên thị trường để trở thành private company rồi quay về hình thái partnership. Cấu trúc thị trường chứng khoán các nước tư bản sẽ quay về hình thái ban đầu.

Trong số các công ty chứng khoán VN, ít nhất SSI đã trở thành public company. Nếu các brokers khác cũng có ý định cổ phần hóa và listed, VN sẽ đi theo vết xe của các nước tư bản vài chục năm trước. Có lẽ UBCK VN nên cân nhắc vấn đề này.

Update (09/06/09): Jon Danielsson và Don Keating cũng ủng hộ việc quay về hình thái partnership thay vì regulate cách thức trả bonus của các investment banks.